میدان

محصول: ۲۰۱۳. مصر، بریتانیا، ایالات متحده‌ی آمریکا

کارگردان: جیهان نُجَیِم

مترجم: یوسف بیک

کیفیت ترجمه: خیلی خوب

فیلم «میدان» با تمرکز بر زندگی چند نفر از افرادی که در «انقلاب مصر» حضور دارند، روایتی مستند و یگانه از انقلاب مصر به دست می‌دهد. مصری بودن کارگردان، زن بودن او و همراهی و هم‌دلی او با انقلاب موجب شده است کارگردان به وقایع و روابطی دسترسی داشته باشد که در نمونه‌های مشابه این فیلم، که توسط کارگردانان غربی ساخته شده، دیده نمی‌شود.

دیدن فیلم «میدان»، حتا بدون قصد و اراده‌ی کارگردان، ما را با تصاویر و مفاهیمی آشنا می‌کند که فهم عینی‌ای از آنها نداریم. «میدان» به ما نشان می‌دهد چگونه در روند مبارزه‌ی انقلابی «برابری» به عنوان اصل بنیادین و برسازنده‌ی سیاست رهایی‌بخش در خیابان تاسیس می‌شود، معنای «مردم» در انقلاب چه تفاوتی با فهم عامیانه‌ی توده دارد و چگونه ضدانقلاب به میانجی برگزاری انتخابات «توده» را علیه «مردم» بسیج می‌کند. «میدان» به ما نشان می‌دهد چگونه و چرا برگزاری سریع انتخابات در روزهای بعد از سرنگونی نظم کهن در واقع مهم‌ترین ابزار ضدانقلاب برای سرکوب انقلاب و جلوگیری از شکل‌گیری نظم جدید چیزها است، ابزاری برای پاسداری از نظم کهن تا همه چیز از هم نپاشد و امکان‌های نمایان‌شده برای سیاست رهایی‌بخش دیده نشود. در «میدان» خواهیم دید که چگونه ضدانقلاب زبان انقلاب را مصادره می‌کند چرا که یک هوشمندی ضدانقلابی سیاسی-تاریخی به آن فرمان می‌دهد ایستادگی در برابر انقلاب ممکن نیست، با این وجود این ضدانقلاب نگران نظم و قانون است و نظم و قانون در زبان او همان نظم و قانون کهنی است که سرنگون و بی‌اعتبار شده و اکنون باید با شمایل جدیدی دوباره حاکم شود، در «میدان» می‌بینیم که از همین منظر ارتش و اخوان‌المسلمین هر دو خواهان تخلیه‌ی خیابان‌اند. با «میدان» البته در جشن توده‌ها نیز حضور خواهیم داشت و کیست که بتواند درست در لحظه‌ی سقوط مبارک، به همراه مردم التحریر اشک نریزد. آری در «میدان» خواهیم دانست انقلاب همان شادی، همان امید است.

با این‌حال هنگام دیدن «میدان» به تصویرهایی خواهیم اندیشید که از انقلاب مصر کسر شده است، تصویرهایی که کسی آنها را ندیده است و در روایت رسمی از انقلاب مصر جایی ندارد. دیده نشدن این تصویرها در فیلم «میدان» البته معنای سیاسی روشنی دارد، کارگردان انقلابی میدان نیز مانند شخصیت‌های واقعی فیلمی که ساخته است و مانند بسیاری از انقلابیون مصری قادر به تشخیص این تصویرها نبوده‌اند. نگاه‌ها، به یمن رسانه‌های جهانی چنان به میدان التحریر دوخته شده است که هیچ امکانی بیرون از میدان دیده نمی‌شود، نه برای ما که اکنون این فیلم را می‌بینیم و نه برای تیم انقلابی فیلم «میدان». درست به همین دلیل است که تمام کشمکش‌ها بر محور تسخیر و از دست دادن میدان التحریر متمرکز می‌شود و به ویژه بر بازنمایی رسانه‌یی آن، چنان که یکی از شخصیت‌های فیلم در جایی می‌گوید: «تا وقتی دوربین داریم انقلاب ادامه خواهد داشت.» روایت تام و تمامی از دست‌بستگی انقلابیونی که به جای وفاداری به سنت‌های رهایی‌بخش خیابان به بازنمایی رسانه‌یی آن، به جلب خشم و اندوه مردم جهان، بسنده می‌کنند. مبارزه و کشمکش واقعی اما در جایی جریان دارد که ما به همراه کارگردان و شخصیت‌های انقلابی‌اش آن را نمی‌بینیم: در کمیته‌های کارخانه‌ها و دانشگاه‌ها، در کمیته‌های تشکیل‌شده در محلات فقیرنشین و کارگری، در کمیته‌های بیمارستان‌ها و کمیته‌های نیمه‌مخفی-نیمه‌علنی سازمان‌یافته در سرتاسر مصر. درست اینجاست که معنای حقیقی «سیاست خیابان» آشکار می‌شود، نه در تصویرهایی که می‌بینیم بلکه در تصویرهایی که نمی‌بینیم و از قضا توسط رسانه حذف می‌شوند. در تصویرهای مفقودشده‌ی «میدان» است که می‌بینیم سیاست خیابان تنها به معنای تظاهرات و تسخیر میدان نیست، سیاست خیابان به معنای سازماندهی و تمدید امکان‌هایی است که از درون انقلاب شکل گرفته‌اند، درست در چنین مکانی است که می‌توان در برابر ضدانقلاب مقاومت کرد، در جایی که شکلی از سیاست ایجابی، از درون امکان‌های واقعی انقلاب تبدیل به ایده‌ی سازمان‌دهنده‌ی رهایی‌بخشی شود که تنها امکان رهایی جمعی است. چنین است که برای ما فیلم «میدان» در ادامه‌ی فیلم «کمون پاریس»، که چند هفته قبل آن را با هم دیده‌ییم، و کتاب «تاریخ مفقود شوراهای ۵۷» قرار دارد، فیلمی از گذشته در مورد آینده، آینده‌یی که پیشِ روی ماست.

زیرنویس فیلم را می‌توانید از اینجا دریافت کنید

می‌توانید برای دریافت فیلم و زیرنویس آن به منجنیق ایمیل بزنید:

manjanigh.review@gmail.com

حتمن در سابجکت یا متن ایمیل بنویسید که می‌خواهید کدام فیلم برای شما ارسال شود.

ما در مجموعه‌ی منجنیق در نظر داریم از این پس برخی فیلم‌ها را که توسط منجنیق زیرنویس نشده، اما زیرنویس فارسی آنها موجود است و دیدن آنها را مفید می‌دانیم، از طریق انتشارات منجنیق معرفی و آنها را برای کسانی که دسترسی به فیلم‌ها ندارند ارسال کنیم. فیلم «میدان» دومین فیلم از این دست است. اگر انتشار فیلمی را مفید می‌دانید پیشنهاد خودتان را با ما در میان بگذارید.